Deel 2 Wat als we zouden stoppen met toetsen?
Ik begin hier weer met een quote van de documentaireserie klassen op NPO. Deze zin spreekt de basisschool directeur uit als het gaat om een meisje die de CITO toets heeft gemaakt en lager scoort dan verwacht. Er wordt gesteld dat ze qua persoonsprofiel echt een ander advies zou moeten krijgen ‘maar we moeten het toch doen met de feiten die we nu hebben hè’. En dus krijgt dit meisje een VMBO basis/kader advies.
Mijn betoog is geen verwijt aan schooldirecteuren of juffen en meesters die hun stinkende best staan te doen met de middelen die ze hebben. Het is bedoeld om eens van de norm af te stappen en uit te denken wat de mogelijkheden zijn.
Vicieuze cirkel
Er zijn in Nederland een hoop mooie initiatieven te vinden die onderwijs op een andere manier inrichten. Soms met een eigen manier van toetsen (bijvoorbeeld met een portfolio of projecten) maar dit neemt niet weg dat er eisen worden gesteld. De verplichte CITO eindtoets in groep 8, verplicht centraal eindexamen op het voortgezet onderwijs en misschien nog wel het belangrijkste waar we het allemaal voor doen; werkgevers die blijven vasthouden aan selecteren op basis van een diploma op niveau.
Het lijkt dus alsof we het allemaal angstig in stand houden omdat er een andere partij afhankelijk is van wat jij doet. Zo hoor ik op basisscholen dat ze niet zouden kunnen stoppen met de CITO toets, ook al zouden ze dat willen want alle VO scholen vragen om de resultaten. VO scholen zijn op hun beurt weer afhankelijk van vervolgonderwijs waarin wordt geselecteerd op niveau van diploma.
Perspectief van de basisschool leerkracht
Ontwikkeling monitoren
Reden dat er überhaupt wordt begonnen met toetsen is dat scholen aangeven dat het belangrijk is om de ontwikkeling van leerlingen te monitoren. Er wordt steeds meer vastgelegd in een leerlingvolgsysteem. Soms lijkt het een soort ingebouwde zekerheid om bepaalde discussies met ouders te voorkomen. Er kan namelijk altijd terugverwezen worden naar het grafiekje dat echt duidelijk laat zien dat Sarah het wat minder is gaan doen op het gebied van technisch lezen.
Ook voor inzet, gedrag en aanwezigheid in de klas wordt een cijfer gegeven. Zodat er in ieder geval geen ruimte overblijft om te insinueren dat het anders is dan wat het grafiekje aangeeft. Maar ik moet eerlijk zeggen dat ik het ook begrijp dat het lastig zal zijn voor leraren zonder deze onderlegging.
Nu al zijn er oneindig veel discussies met ouders over het prestatieniveau van een kind. Wanneer je niets meer hebt om je aan vast te houden, hoe gaan we dit dan aan?
Administratieve last
Aan de ene kant zorgt toetsen natuurlijk voor administratieve last. Het nakijken en invoeren van cijfers kost tijd. Maar als we ervoor kiezen om hiervan af te stappen, zul je als leerkracht creatiever moeten denken. Je gaat dan bijvoorbeeld kijken naar hoe een kind zich gedraagt, observeren, kijken naar het adaptief vermogen en de oplossingsgerichtheid. We hebben de afgelopen jaren geprobeerd om zo veel mogelijk te standaardiseren en protocolleren om efficiëntie te stimuleren en tijd te besparen. Volgens mij zijn we onderweg wel een stukje persoonlijke identiteit verloren.
CITO toets / advies
Maar dan heeft een kind dus een hele basisschool carrière achter de rug zonder toetsen, zonder aantoonbare cijfers en grafiekjes. En nu moet jij als leerkracht van groep 8 een advies formuleren. Volgens mij zijn leraren hier juist ontzettend goed toe in staat. Je hebt deze kinderen 8 jaar lang leren kennen op school met alle kenmerken die bij ze horen. Je hebt gezien hoe een kind werkt, tot oplossingen komt, samenwerkt en weerbaar is. Mijns inziens kunnen we een persoonlijker en daarmee eerlijker advies geven zonder een score van 535.
Perspectief van een leerkracht voortgezet onderwijs
Natuurlijk moet de doorstroom dan wel mogelijk zijn. Voor nu vraagt vrijwel iedere school naar de toetsresultaten en CITO score van de basisschool alvorens ze leerlingen accepteren. We zullen dus op elkaar moeten gaan vertrouwen als professionals. En kinderen kansen geven. Ik hoor steeds vaker terug dat er zo veel wordt ondergeadviseerd. Waarom? Laat kinderen groeien, zich ontwikkelen en tot bloei komen.
Niveau bepalen
Praktijkonderwijs, MAVO, VWO – welk niveau heeft dit kind? Wat kan hij aan?
Misschien is het heel lastig om te differentiëren in een klas met 20 leerlingen met verschillende niveaus maar wat als je alle 20 kinderen hetzelfde project laat doen. De een gebruikt misschien creativiteit om het project te doen, de ander maakt een verslag van 20 pagina’s en nog een ander lost het praktisch op.
In het bedrijfsleven kom je ook samen met allerlei mensen van verschillende opleidingsniveaus. Zouden we dat op het voortgezet onderwijs dan niet voor elkaar krijgen?
Je rol als leraar
Misschien dat je als leraar je positie opnieuw moet uitvinden wanneer toetsen wegvallen. Je wordt meer een soort coach en laat de leerling leiden in wat hij nodig heeft. Ik werk graag samen met andere onderwijsinnovators en zo kwam ik in gesprek met 2 anderen over onder andere ‘vakoverstijgend projectonderwijs’, ‘ontwikkelingsgericht onderwijs’ en ‘talentontwikkeling’. Mooie termen die allemaal ongeveer hetzelfde zijn met net een ander accent. Hoe mooi zou het zijn als een leerling jou als leerkracht opzoekt en hij je vraagt om je te helpen met Engels omdat hij dit nodig heeft voor zijn eigen, unieke project. Intrinsieke motivatie waarmee zelfvertrouwen een boost krijgt.
Centraal examen
Hoe je het lesprogramma ook vorm geeft op de middelbare school. Het is vooralsnog een verplichting om een centraal examen af te nemen. Het wordt gezien als eindpunt binnen gestelde kaders waaraan je moet voldoen om te kunnen presteren in ‘de echte wereld’.
Maar wat meet je eigenlijk met het centraal eindexamen? Dat leerlingen in staat zijn de trucjes uit te voeren die zijn bedacht. Zoals het opdreunen van naamvallen of het aanduiden van begrippen.
Eindexamen leerling Fleur de Veth startte met een fantastische onderbouwing een petitie voor het afschaffen van het centraal examen. Op deze website lees je deze onderbouwing en kun je de petitie meteen tekenen!
Education is not the learning of facts but the training of the mind to think.
Albert Einstein
Perspectief van een docent middelbaar of hoger onderwijs
Toelating
Laatst sprak ik met iemand over modulair onderwijs. Een vorm waarbij kinderen op alle niveaus les kunnen volgen. Zo kan je Nederlands op VMBO niveau krijgen en Geschiedenis op VWO niveau. Interessant concept omdat dit kinderen alvast veel meer kansen zou geven. Het is echter nu nog zo dat wanneer je op alle vakken VWO niveau hebt maar op 1 vak VMBO niveau, je een VMBO diploma ontvang. Waardoor je niet wordt toegelaten op de universiteit. Dus van mij mag het hele principe van modulair onderwijs weer overboord gegooid worden jammer genoeg.
Maar de toelating op het vervolgonderwijs zal er altijd blijven en het is ook belangrijk dat hier kritisch wordt gekeken wie bij de opleiding lijkt te passen. Daarnaast ben ik groot voorstander van het beperken van het maximaal aantal studenten om de verdeling richting de arbeidsmarkt meer uit te balanceren.
Ivy league
In Nederland staan onder andere de technische universiteit in Eindhoven en Delft en de universiteit van Amsterdam bekend als de topuniversiteiten van Nederland. Toch gaat het er in Nederland niet zo aan toe als in een land als Amerika waar presteren een vak op zich is. Met daarbij het hoogste doel; afstuderen aan een Ivy league universiteit. In Nederland worden we hier enigszins wel door beperkt.
Nederlandse universiteiten en hogescholen hebben angsten om niet aan de kwaliteitseisen te kunnen voldoen, zoals bijvoorbeeld het vastgestelde minimale slagingspercentage.
Perspectief van de werkgever
Als locatiemanager had ik ook te maken met het voeren van sollicitatiegesprekken en selecteren van potentiële werknemers. Natuurlijk kijk je naar bepaalde factoren op iemands CV waardoor je iemand wel of niet uitnodigt maar nog veel belangrijk vond ik een motivatiebrief of filmpje en uiteraard het gesprek.
Ik ben er heilig van overtuigd dat de beste werknemers degenen zijn die de visie en kernwaarden delen van het bedrijf. Het kan prima zijn dat iemand de benodigde 5 jaar ervaring en opleidingsniveau heeft maar totaal niet past in de visie en missie van het bedrijf. Dan geloof ik niet dat het op een succes gaat uitdraaien.
Competenties & vaardigheden
Naast het delen van de kernwaarden van een organisatie waar je komt werken, zijn er natuurlijk bepaalde competenties en vaardigheden die wel of niet goed binnen een profiel passen. Dit staat volgens mij echter weer helemaal los van een diploma.
Blijven leren en reflecteren
Als werkgever is het dan ook belangrijk om te blijven stimuleren dat personeel zich ontwikkelt. Door deskundigheidsbevordering op thema’s die gericht binnen de organisatie spelen. Maar ook het stimuleren van reflecteren op gedrag en handelen. Hier schreef ik eerder een blog over. Wanneer je werknemers hebt die bereid zijn om te leren en te ontwikkelen, kunnen ze precies gevormd worden binnen de specifieke functie en organisatie. Dat lijkt mij meer waard dan een cijferlijst of diploma.
Volgende keer, mijn laatste visie over toetsen in dit drie-luik. Ik behandel dan onder andere samenwerkingsverbanden, bestuur en de onderwijsinspectie.
