Deel 1
Stel dat we per direct zouden stoppen met toetsen. Hoe zou dit er dan uit zien? Wat zou dit doen met onze kinderen? Is dat wel handelbaar voor leerkrachten?
Ik ben erg nieuwsgierig naar deze vragen en laat graag mijn wilde analyse erop los. Ik ben geprikkeld door de documentaireserie “klassen” op NPO. Hier gaat het voornamelijk over het verschil in afkomst van kinderen en hoe dit zich uit in hun schoolresultaten en CITO toets. Er wordt gesteld dat we misschien pas op latere leeftijd zouden moeten gaan splitsen tussen niveaus.
Mijn stelling gaat nog verder: wat als we zouden stoppen met toetsen?
Toen Elon Musk met Tesla begon, wilde hij niet vasthouden aan het klassieke idee van auto’s maar helemaal opnieuw beginnen met een voertuig opbouwen. Dat vind ik ontzettend interessant. Hij noemt dit ‘first principles thinking’. Waarom zouden we dit niet kunnen doen met het onderwijs? Waarom houden we zo angstig vast aan het oude en durven we ingesleten methodes niet de deur uit te doen. Eerder schreef ik al over toekomstbestendig onderwijs. Ik wil in deze soort van ‘meta-analyse’ proberen om verschillende perspectieven te belichten wanneer we zouden stoppen met toetsen.
Perspectief van het kind
Iedereen kan wel een vervelende ervaring bedenken die met toetsen te maken heeft. Een onvoldoende, faalangst wanneer er weer een belangrijk proefwerk was of enorme stress om altijd de beste van de klas te zijn.
Op mijn basisschool werden de kinderen bij sommige vakken als rekenen en taal opgedeeld in groepen. Je kon dan bij een klas lager of hoger het vak volgen. Door de kinderen op school lekker basaal ‘de versnellers’ en ‘de verslomers’ genoemd. Ik zat bij ‘de verslomers’ bij het onderdeel rekenen en rekende dus altijd een klas lager. Langzaamaan ontstond hierdoor een kernachtige overtuiging dat ik niet kon rekenen. Tot op de dag van vandaag komt dit terug. Ondanks dat het ondertussen wel gelukt is om statistiek te volgen op universitair niveau.
Wat ik hiermee wil zeggen is dat dit soort hiaten in het onderwijssysteem echt langdurig beklijven bij kinderen.
Kleutertoetsen
De omstreden kleutertoetsen. Daarmee begint het allemaal. Op 4-jarige leeftijd aanwijzen wat je ziet op een plaatje. De toets is bedoeld om kinderen te kunnen volgen in hun schoolse ontwikkeling. Volgens deskundigen heeft deze toets geen voorspellende waarde. Er is veel discussie over het nut van deze toets maar wordt er ook gekeken naar de schade die het eventueel aanricht bij het jonge kind?
De toets zou in 2021 worden afgeschaft maar dit is uitgesteld tot januari 2022. Stel je bent net 4 jaar en je gaat voor het eerst naar school. Na een paar maanden op school moet je een toets doen en tijdens de oudergesprekken wordt aangegeven dat ‘als dit zo aanhoudt, het nog wel eens lastig kan gaan worden op school’.
Leesplezier
Lezen wordt op de basisschool volop getest. Je hebt AVI lezen waarin je verhaaltjes in een bepaalde tijd moet voltooien, DMT (drie minuten toets) waarin je binnen drie minuten zoveel mogelijk woorden moet lezen, EMT (een minuut toets) waarin je in 1 minuut zoveel mogelijk woordjes moet lezen en de Klepel waarmee niet-bestaande woorden moeten worden gelezen. En dan hebben we het nog niet over begrijpend lezen. Daarvoor verwijs ik naar een item van Arjen Lubach van afgelopen september. Echt even kijken zou ik zeggen!
CITO toetsen
CITO is natuurlijk hoofd distribiteur van toetsen in Nederland maar de CITO toets voor basisschool kinderen is voornamelijk de beruchte entreetoets in groep 7 en de CITO eindtoets in groep 8. Dit bepaalt onder andere het vervolgonderwijs en daarmee volgens sommige kinderen je gehele toekomst. Een behoorlijke druk voor kinderen van 10 en 11 jaar oud. Want ook al telt niet alleen de eindtoets mee, vaak wordt dit nog wel als leidend gezien voor je advies. Naast de druk die we kinderen op deze leeftijd opleggen, leren we kinderen hier ook om je ergens aan te meten en met elkaar te vergelijken.
Maar wat heb ik nu geleerd?
Maar we willen toch dat onze kinderen dingen leren en zich ontwikkelen? Hoe voelen kinderen dat ze wel echt wat hebben geleerd? Door bijvoorbeeld meer met projectonderwijs te werken, laat je zien dat verschillende zaken met elkaar geïntegreerd zijn. Als een kind een project tot een goed einde brengt maar helemaal op zijn of haar eigen manier, zorgt dat voor trots en zelfvertrouwen.
Perspectief van de adolescent
Als het Nederland zonder toetsen werkelijkheid wordt, zou dit betekenen dat kinderen van de basisschool doorstromen naar voortgezet onderwijs zonder een bindend advies. Er zou een totaal kindbeeld bestaan waarop gebaseerd een advies voor een bepaalde richting gegeven kan worden. Maar in de praktijk zullen kinderen van verschillende niveaus door elkaar in de klas zitten.
Jongen (10 jaar) over toetsen: ‘Volgens mij is de toets vooral voor de juf, zodat ze weet wat ze de volgende keer beter uit moet leggen.’
Omdenken
Minder huiswerk
Een van de eerste dingen die jongeren zullen denken is ‘yes, minder leren voor toetsen en dus minder huiswerk’. Misschien gedeeltelijk waar maar er zal nog steeds geëvalueerd worden op je werk. Wanneer dit wordt gedaan door constructieve feedback te geven als leraar, heb je uitgangspunten om over in gesprek te gaan. Ik ben benieuwd wie er meer onthoud.
Maar zeg nou eens eerlijk; hoeveel heb je nu echt gehad aan het stampen van vervoegingen in het Duits of het opsommen van jaartallen voor geschiedenis. Is dat blijven hangen? Zou het niet meer indruk maken als je er het gesprek over aangaat, het in perspectief plaatst en het weer probeert over te dragen aan een ander.
Vergelijken met klasgenoten
Volgens mij zit hier een grote winst. Het vergelijken met klasgenoten zal blijven maar beperkt zich niet meer tot ‘Ik heb een 6,2 en jij?’ maar gaat naar gesprekken als ‘Ik heb deze som op deze manier opgelost en het was bijna helemaal goed, ik moest alleen nog wat meer in de uitwerking laten zien’.
Voor mij was een van de meest angstige momenten van de middelbare school het hardop voorlezen van alle cijfers. Sommige docenten kiezen hier nog steeds voor en gaan dan de hele namenlijst af waarbij alleen naam + cijfer wordt opgenoemd. Geen context, geen onderbouwing, gewoon; Ilse Adriaans – 4,3. Misschien wordt er nog aan toegevoegd dat je wel wat beter je best moet doen de volgende keer. Tenenkrommend.
Motivatie en discipline
Ik durf hardop te beweren dat het stoppen met toetsen zorgt voor meer motivatie bij jongeren. Dit komt doordat we dan veel dichterbij autonomie komen. Er zit veel meer speling in wat maakt of je vooruit gaat in een vak. Dit heb je zelf in de hand. Het geeft de mogelijkheid tot creativiteit.
Perspectief van de student
Het eerste waar ik aan denk bij het perspectief van de student is; ja maar ik heb geen eindexamen gedaan, hoe weet ik nu dat ik geschikt ben voor het MBO / HBO / de Universiteit. Ik geloof dat het veel waardevoller is als je als student een motivatie indient en daarnaast een profiel wordt opgesteld waarin competenties, vaardigheden en interpersoonlijke eigenschappen mee worden genomen. Ik zou dus geen voorstander zijn van iedereen toelaten op vervolgonderwijs maar naar een breder persoonsprofiel kijken.
Nog meer papers
Als toetsen wegvallen dan betekent dit waarschijnlijk nog meer papers, essays en projecten. Jazeker maar ook assessments, presentaties en stage. Dit zou volgens mij de perfecte combinatie zijn om je voor te breiden op de stap naar ‘het werkende leven’. Het geeft je ruimte om te ontdekken wat bij je past, welke richting je op wil en of je wel de juiste keuze hebt gemaakt.
Cum laude
Maar hoe kan ik dan laten zien dat ik de beste van de klas was en cum laude geslaagd ben. Dat gaat niet meer maar is dat belangrijk voor je toekomst? Voor sommigen misschien wel maar nog steeds zal je een mooi dossier hebben met daarin je opgedane ervaring en expertise. Dit kan alleen voor iedereen anders zijn, met een andere nadruk. Wellicht geeft dit werkgevers een nóg beter beeld van wat voor vlees ze in de kuip halen in plaats van enkel een CV en diploma.
Ja, dat zal best kloppen, hoor ik je zeggen. Maar dit kan toch nooit! Wat betekent dit dan voor mij als leerkracht?
Daarover volgende week meer..
